Η κριτική είναι ένα ζήτημα που απασχολεί λίγο ή πολύ τους περισσότερους ανθρώπους. Όλοι μας σχεδόν έχουμε δεχτεί την κριτική των άλλων ή/και έχουμε ασκήσει κριτική κι εμείς σε άλλους ανθρώπους όπως και στον εαυτό μας. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει ήδη από τα παιδικά μας χρόνια, άλλοτε μέσα στους κόλπους της οικογένειας κι άλλοτε στο σχολείο ή στις σχέσεις με τους άλλους.

Ο καθένας άνθρωπος αντιδρά με τον δικό του τρόπο απέναντι στην κριτική, αλλά πάντοτε υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής ανεξαρτήτως των δικών μας αποκρίσεων προς το εξωτερικό μας περιβάλλον. Αυτός ο παράγοντας είναι ο νους και το επίπεδο της προσωπικότητας καθώς ο αποδέκτης και εν προκειμένω ο πιο εύθικτος από όλους είναι ο νους και δη το Εγώ.

Διότι όταν επιτρέπεις στον εαυτό σου να μπει στο πλαίσιο αυτό της κριτικής, ασχέτως των περιστάσεων, είτε δέχεσαι, είτε ασκείς κριτική, τότε επιτρέπεις αυτομάτως στο Εγώ σου να έχει τον έλεγχο και να σκέφτεται ή να κάνει αυτά που εκείνο θέλει. Τότε ταυτίζεσαι με το νου και με τα περιεχόμενά του, γίνεσαι ο υπηρέτης του αντί για τον αφέντη και δεν σκέφτεσαι εσύ, αλλά ο νους σου.

Ταυτίζεσαι με αυτό που νομίζεις ότι είσαι και δεν βιώνεις τη βαθύτερη ουσία της Ύπαρξής σου, αυτό που μέσα σου βαθιά γνωρίζεις ότι είσαι εσύ και αντί να βιώνεις τον αληθινό σου εαυτό και να αναγνωρίζεις ποιος είσαι, μπαίνεις σε έναν ετεροπροσδιορισμό. Επιτρέπεις να σε ορίζουν οι άλλοι και περισσότερο το Εγώ. Δεν ελέγχεις εσύ το είδος των σκέψεών σου όπως ούτε και των συναισθημάτων σου, αλλά υπακούς το νου σου, ο οποίος σου λέει τι να σκεφτείς και τι να νιώσεις.

Ο νους σκέφτεται πάντοτε δυαδικά, με όρους καλό/κακό, σωστό/λάθος, εγώ/εσύ, εμείς/άλλοι και ούτω καθεξής. Επίσης στο Εγώ, το οποίο είναι παράγωγο του νου, δεν του αρέσει να το μειώνουν ή να νιώθει ανεπαρκές και έτσι πολλές φορές ταυτίζεσαι με το μέρος αυτό, πιστεύοντας σε νοητικές κατασκευές που θολώνουν την κρίση σου όπως επισκιάζουν και την αληθινή σου ταυτότητα.

Έτσι μπαίνεις εύκολα στη θέση του πικραμένου, του αδικημένου, εκείνου που δεν τον αγαπούν και δεν τον αποδέχονται,ενώ βιώνεις εύκολα την απόρριψη, τη θλίψη, το θυμό και την οργή, νιώθοντας να σε πνίγει το δίκιο και να θέλεις να αλλάξεις την αδικία.

Τότε βιώνεις διαχωρισμό αντί για την ενότητα και δυσκολεύεσαι να δεις την αγάπη και τη σύνδεση με τους άλλους. Βάζεις τους δικούς σου όρους και τα δικά σου κριτήρια και τα πρέπει για τη συμπεριφορά των άλλων, ξέροντας ποιο είναι το σωστό και το λάθος, ενώ εκείνοι δεν το ξέρουν, όπως νιώθεις ότι δεν σε ξέρουν καθόλου, νιώθεις ότι πρέπει να αποδείξεις ποιος και τι είσαι, να δείξεις την αξία σου, ενώ άλλοτε γίνεσαι εύκολα αυστηρός και πικρόχολος, λέγοντας στον εαυτό σου ότι έτσι σε προστατεύεις. Εντούτοις, όμως, ουσιαστικά δεν παλεύεις με κανέναν άλλον εκεί έξω, παρά με τον ίδιο σου τον εαυτό και ενώ σου φαίνεται ότι ο νους σε προστατεύει από τις επιθέσεις και τις προσβολές και από οτιδήποτε κακόβουλο, εσύ ανοίγεις πόλεμο κατά παντός υπευθύνου.

Φυσικά, διότι ο νους θα πει ότι δεν φταις εσύ, φταίει κάποιος άλλος και τότε αποφεύγεις εύκολα να αναλάβεις την ευθύνη για το τι σκέφτεσαι και πράττεις, είναι σαν να λειτουργείς στον αυτόματο πιλότο και μάλιστα το δικαιολογείς αφού άλλωστε είναι οι περιστάσεις που το απαιτούν.

Οπότε πώς μπορεί να γίνει αλλιώς; Τότε, όμως, δεν είσαι ελεύθερος να είσαι εσύ, ούτε και να αποφασίζεις για εσένα, αφού δίνεις τη δύναμη και το δικαίωμά σου να λές και να κάνεις όσα αισθάνεσαι σε κάποιον άλλο ή σε κάποια κατάσταση έξω από εσένα και πέραν από τον δικό σου έλεγχο… Τότε γεννιούνται μέσα σου διάφορα συναισθήματα και προσδοκίες, κατηγορίες, όροι και προυποθέσεις που πρέπει να εκπληρωθούν από τους άλλους και πολλοί λόγοι για να υπερασπιστείς μια μάχη που δεν είναι καν δική σου, αλλά την οικειοποιείσαι και ξεκινάς να πληγώνεις πρωτίστως εσένα, με τον τρόπο που σκέφτεσαι και νιώθεις και με συμπεριφορές τις οποίες έπειτα τις απευθύνεις κι έξω από εσένα.

Ωστόσο, διαπιστώνεις ότι δεν σε βοηθά διόλου μια τέτοια πρακτική και μόνον πίκρες φέρνει, νιώθεις ένταση και αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις σε κατακλύζουν ερμητικά, μα εσύ συνεχίζεις έτσι και δεν κατανοείς το πώς και γιατί αυτά τα δυσαρμονικά συμβάντα, τα σενάρια αυτού του είδους και οι επικρίσεις συνεχίζονται στη ζωή σου, αφού αγνοείς πώς ό,τι στέλνουμε έξω αυτό εισπράττουμε και έχεις χαθεί μέσα σε μια ταινία του νου που είναι φανταστική μα και που έχει τη δυναμική να επηρεάζει μια πραγματικότητα που εσύ δεν επιθυμείς να τη βιώνεις άλλο έτσι….Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό και πώς καταλήγεις να δέχεσαι ή και να ασκείς κριτική;

ΓΙΑΤΙ ΚΑΝΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ;

Όταν συμβαίνει αυτό στη ζωή σου τότε γεννιέται και ξετυλίγεται μέσα από το νου σου, διότι το Εγώ είναι αυτό που τρίβει τα χέρια του από χαρά για κριτική, για παιχνίδια ελέγχου με επιθέσεις και άμυνες, ενώ εσύ ίσως να μην το απολαμβάνεις τόσο, όχι όσο ο νους πιστεύει. Αρχικώς γιατί εσύ δεν είσαι ο νους σου, αλλά αν ζεις μέσω του νου και βιώνεις μέσα από τις διανοητικές του κατασκευές τον εαυτό σου, τους άλλους και τον κόσμο, τότε είναι πολύ εύκολο να επιτρέπεις στην κριτική να αναπτύσσεται μέσα και έξω από εσένα.

Με αυτόν τον τρόπο αρχικώς δεν αναλαμβάνεις την ευθύνη για όλα όσα εσύ σκέφτεσαι και για όσα αισθάνεσαι, αφού θεωρείς πώς η υπαιτιότητα είναι έξω από εσένα και ότι οι άλλοι είναι οι υπεύθυνοι, ενώ εσύ απλώς πρέπει να απαντήσεις, έτσι είναι σαν να βάζεις την ευθύνη για την δική σου συμπεριφορά έξω από εσένα.

Έτσι δεν αισθάνεσαι ούτε ελεύθερος από τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου, αλλά ούτε αισθάνεσαι την ελευθερία να κάνεις κάτι διαφορετικό παρά να απαντήσεις σε αυτά που σου συμβαίνουν και που σου απευθύνονται προσωιπκά ως γεγονότα από το εξωτερικό σου περιβάλλον.

Επειδή λοιπόν τα παίρνεις προσωπικά και έπειτα δίνεις μεγάλη σημασία και δύναμη στο νου σου, τότε παραχωρείς και τη δική σου δύναμη να αποφασίζεις, είτε στο νου σου, είτε σε κάποιον άλλον ή και σε μια κατάσταση εξωτερική. Πάντως δεν αποφασίζεις εσύ, αφού παίρνεις τη θέση ενός θύματος, αντί να αναλαμβάνεις τη θέση του δημιουργού.

Για αυτό και δεν νιώθεις να έχεις τον έλεγχο μιας κατάστασης ή μιας σχέσης με κάποιον άλλον άνθρωπο και επειδή νιώθεις ανασφάλεια, φόβο, ανησυχία ή απειλή και γεννάς με τις σκέψεις σου επιπροσθέτως άγχος ή εντάσεις και επιλέγοντας έπειτα πιθανούς τρόπους απάντησης αντί να δημιουργήσεις κάτι διαφορετικό εκεί ή και ακόμη να αλλάξεις εσύ.

Επειδή επενδύεις περισσότερα στους άλλους αντί για τον δικό σου εαυτό, προβάλλοντας απαιτήσεις και προσδοκίες που σου στερούν το να ζεις όπως εσύ αγαπάς και προτιμάς. Επειδή αισθάνεσαι πίεση ή ακόμη και καταπίεση, ή επειδή αισθάνεσαι αισθήματα έλλειψης της αγάπης και αντιδράς.

Εάν με αγαπούσαν λες δεν θα συνέβαινε αυτό μα νασου που συμβαίνει άρα πώς μπορεί να με αγαπούν διερωτάσαι συνεχώς και τότε βάζεις όρους ειδικούς και υποθέτεις πώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα και οι άνθρωποι και που στο μυαλό σου φαίνονται να είναι καταπώς σωστοί…

Έπειτα επειδή εάν νιώθεις έτσι δεν νιώθεις τη σύνδεση και δεν βλέπεις την αγάπη και το ενδιαφέρον παρά στέκεσαι στην επιφάνεια εκεί και βλέπεις μονάχα κριτική. Μα αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί εάν δεν το επέτρεπες εσύ να αναπτυχθεί, διότι εάν αποδέχεσαι και γνωρίζεις τον εαυτό σου, τότε δεν θα αντανακλούσε μέσα σου άσχημα καμία κριτική.

Διότι επειδή όταν δεν αποδεχόμαστε κάτι σε εμάς δεν το αποδεχόμαστε και στους άλλους και τότε υπάρχουν αμφίδρομα μονοπάτια κριτικής εδώ κι εκεί, από άλλους σε εμάς και από εμάς προς άλλους μα και προς τον ίδιο τον εαυτό μας.

Δεν υπάρχει κατηγορία που να απευθύνεται σε άλλους, αν δεν φαίνεται και στα δικά μας μάτια ως τέτοια … Κι υπάρχει κριτική γιατί δεν σεβόμαστε τον άλλον όπως εμάς ή ούτε καν εμάς αφού επιτρέπουμε σε έναν εγωισμό να φουσκώνει με προσβολές και με κριτικές να ενδυναμώνει, μέσα από μια περηφάνια του νου αντί για μια χαρά στην ύπαρξή μας και για μιαν αποδοχή ότι κι οι άλλοι ενδέχεται να δικαιολογούν την ύπαρξή τους παρόμοια με εμάς, απλώς ίσως να έχουν κι αυτοί τις ελλείψεις και τις αξίες τους που ίσως να διαφέρουν.

Επειδή δεν το επιλέγουμε να το δούμε αυτό με ενσυναίσθηση μα μέσα από τον διαχωρισμό και μέσα από ανταγωνισμό εκεί όπου κονταροχτυπιούνται τα εγώ… Γιατί όταν υπάρχει κριτική μπαίνουν πάντοτε στη μέση ένα εσύ και ένα εγώ…Γιατί δεν αφήνουμε τον εαυτό μας να νιώσει την ισότητα με τους άλλους και επιλέγουμε να βλέπουμε μια κατωτερότητα ή μιαν ανωτερότητα, ασχέτως εάν το προβάλλουμε σε εμάς ή σε άλλους και έτσι νιώθουμε ενίοτε μειονεκτικά είτε και υπεροπτικά… Έτσι εάν υπάρχουν λόγοι τέτοιοι και παρόμοια συναισθήματα τότε έυκολα την πόρτα μας η κριτική χτυπά …

Ποια είναι, όμως, η λύση τελικά;

Αρχικώς μπορείς να αποφασίσεις να αναλάβεις να δημιουργείς της ζωή που εσύ θέλεις και να επιτρέψεις στον εαυτό σου να αποφασίζεις για εσένα. Ανάλαβε την ευθύνη για αυτά που σκέφτεσαι, αισθάνεσαι και πράττεις.

Συγχώρησε τον εαυτό σου και απάλλαξέ τον από το να ζει στο παρελθόν, κι αποφάσισε πώς οτιδήποτε κι αν έχει συμβεί εσύ αλλάζεις τώρα και ξεκινάς μια νέα ζωή με τα χρώματα και τα πινέλα σου για να φτιάξεις το δικό σου έργο ζωής. Ό,τι και εάν είναι αυτό.

Αποδέξου τη μοναδικότητά σου και ζήσε τις αλήθειες σου. Κάνε το ως μια πράξη αγάπης προς εσένα και αποδέξου την ελευθερία σου να είσαι όπως αγαπάς και να εκφράζεις την ύπαρξή σου με τρόπους αρμονικούς για εσένα. Έτσι θα αποδέχεσαι εύκολα και την ελευθερία των άλλων.

Όταν αποδέχεσαι και αγαπάς εσένα τότε αυτό επεκτείνεται και στους άλλους, παύεις την αυτοκριτική και δεν αποθαρρύνεσαι ούτε επηρεάζεσαι από τις διαφορετικές απόψεις των άλλων. Έτσι εάν υπάρχει δυσαρμονία επιλεξε να εκφράζεις την αλήθεια σου, κι εάν δεν υπάρχει συντονισμός των δικών σου ενεργειών και πεποιθήσεων με των άλλων, μπορείς να επιλέξεις να κινείσαι εκεί όπου ταιριάζεις, επιθυμείς και που σε αποδέχονται έτσι όπως είσαι. Τότε θα τιμάς και θα αγαπάς και εσύ περισσότερο τον εαυτό σου και τους άλλους, νιώθοντας όμορφα.

Επίλεξε συνειδητά να επιλέγεις εσύ τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου. Μπορείς να προγραμματίζεις το νου σου και αυτό θα γίνεται ολοένα και πιο εύκολο, όταν αρχίζεις να αντικαθιστάς τις λέξεις και τις σκέψεις σου, επιλέγοντας εσύ το πού θα στρέψεις την προσοχή και την ενέργειά σου.

Επίλεξε να βρίσκεσαι στο παρόν, κάνοντας πράγματα και ζώντας στο κάθε σου τώρα αντί να αφήνεσαι να σε παρασέρνει ο νους σου μέσα στη σκέψη του. Δεν είναι απαραίτητο να ακολουθείς πάντα τον ειρμό του νου σου, μπορείς να αποδέχεσαι και να απορρίπτεις πολλά από εκείνα που σκέφτεται. Είναι ένας σύμμαχός σου και πολύτιμο τμήμα σου, επίσης είναι πολύ καλός ως υπηρέτης, αρκεί να του μάθεις του νου σου πώς να σε υπηρετεί καλύτερα και έτσι ώστε να είσαι σε αρμονία μέσα σου, αλλά κι έξω στη ζωή σου. Επίλεξε να καθυσηχάζεις το νου σου όταν αυτό χρειάζεται και να επιλέγεις τη διαύγεια και την καθαρότητα αντί να παρασύρεσαι από εντυπώσεις και από φαινομενικές καταστάσεις που σου φέρνουν οι υποθέσεις του νου. Δεν χρειάζεται να κάνεις υποθέσεις, ούτε και να παίρνεις προσωπικά τα πάντα, καθώς όλοι μιλούν μέσα από τα δικά τους φίλτρα αντίληψης. Μερικές φορές ο νους χάνεται μέσα σε σενάρια τα οποία εν τέλει δεν ισχύουν και προβάλλει καταστάσεις και συμβάντα εκεί όπου δεν υπάρχουν.

Όταν αισθάνεσαι ότι δεν σε καταλαβαίνουν ή ότι δεν σε αγαπούν επίλεξε να βλέπεις την αγάπη πίσω από τη συμπεριφορά, να παρατηρήσεις δηλαδή ότι η αγάπη υπάρχει ακόμη και όταν δεν την αντιλάμβανόμαστε.Πολλές φορές οι άλλοι μας δείχνουν αυστηρότητα, π.χ. οι γονείς ή οι φίλοι, μα θέλουν το καλό μας. Ακόμη και εάν διαφωνούμε μπορούμε πάντοτε να το εκφράσουμε με τρόπο και να επιλέξουμε να δούμε τα κίνητρα πίσω από τις πράξεις και τις λέξεις. Μπορείς να επιλέξεις να βλέπεις το καλό σε οποιαδήποτε κατάσταση. Όταν εσύ κρίνεις κάτι σε κάποιον σκέψου ποια είναι η ποιότητα αυτού του ανθρώπου; Τι είναι αυτό που σε ενοχλεί; Τι λέξεις μεταχειρίζεσαι για να περιγράψεις αυτόν τον άνθρωπο; Τι ακριβώς σου λένε αυτές οι λέξεις για εσένα; Υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή σου που κι εσύ έκανες κάτι παρόμοιο με εκείνους;

Τότε θα δεις ότι συνδέεσαι με τους άλλους ευκολότερα και έχεις συμπόνοια και αποδοχή, ωστόσο αυτό ξεκινά από εμάς. Ο καθένας μας περιβάλλεται από μία φυσαλίδα και βλέπουμε μέσα από αυτήν.Διαφορετικοί άνθρωποι βλέπουν το ίδιο γεγονός με άλλον  τρόπο. Προβάλλουμε κι εμείς στους άλλους τις δικές μας αντιλήψεις σχετικώς με τα κίνητρά τους καθώς και τις δικές μας πεποιθήσεις για το τι θα ήταν καλό για αυτούς. Λέμε εάν ήμουν εγώ δεν θα το έκανα αυτό έτσι … Το ίδιο ίσως λένε κι εκείνοι για εμάς κάποιες φορές.

Έτσι, αν κι εμείς είμαστε αποδέκτες ορισμένων παρατηρήσεων μπορούμε να σκεφτούμε ότι πρόκειται για μιαν άλλη γνώμη. Ο καθένας έχει τις δικές του αξίες και είμαστε όλοι ελεύθεροι να τις λέμε. Μπορούμε να έχουμε επίγνωση του καθρεφτίσματος των άλλων σε εμάς και όταν κατανοήσουμε ότι οι άλλοι καθρεφτίζουν εμάς και εμείς εκείνους, τότε θα είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε ότι και οι άλλοι έχουν παρόμοια κίνητρα με τα δικά μας και ότι κι εκείνοι συμπεριφέρονται με βάση τις δικές τους αξίες, ακόμη και εάν αυτές διαφέρουν από τις δικές μας. Τότε είναι πιο εύκολο να νιώσουμε τη σύνδεση με εκείνους και να τους αποδεχόμαστε, να νιώθουμε την αγάπη και να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους με συμπόνοια, βιώνοντας ενσυναίσθηση. Τότε παύουμε την κριτική προς εμάς και τους άλλους και αλλάζουμε επίπεδο στις αντιλήψεις μας, μετακινούμενοι από το νου στην καρδιά και ζούμε μέσα από εκείνο το κέντρο.

Εάν θέλεις να ζεις μέσα από την καρδιά και με όλη σου την καρδιά, έξω από κάθε κριτική, υπάρχει μια συνταγή που ίσως μοιάζει απλούστερη στη διατύπωση, αντί στην εφαρμογή, ωστόσο αξίζει να τη δοκιμάσεις καθώς αφορά στη ζωή σου! Με απλά λόγια, Κάνε αυτό που αγαπάς, εκεί όπου αγαπάς μαζί με αυτούς που αγαπάς!

Κωνσταντίνος Στεργιόπουλος
Konstantinos Stergiopoulos
Psychologist, Psychanalyst,
MA in Philosophy
Healer of the Human Energy System
Instructor of the Body Mirror System